ر ساله با نزديك شدن به آخرين روزهاى سال، شاهد تكاپوى ديگرى در چهره شهر و مردم جامعه هستيم. سنت زيباى استقبال از عيد نوروز، انگيزه اى براى شروعى جديد در سال جديد است.
هر سال نوروز با آيين ها و آدابش فصلى ديگر براى زندگى رقم مى زند.
حضور چهره هاى سياه شده در لباس هاى قرمز سر چهارراه ها تا فرش هاى شسته شده و آويزان از بام ها، حكايت از ريشه دار بودن آيين هاى قديمى در زندگى دارد.
يكى از آيين هاى قبل از عيد نوروز، چهارشنبه سورى بوده است؛ مراسمى كه طى قرون متمادى شكل ديگرى به خود گرفته است. مراسم چهارشنبه سورى ديگر در سه شنبه آخر سال خلاصه نمى شود زيرا چند سالى است كه مردم دو هفته قبل از عيد با زدن ترقه، سيگارت و فروش غيرقانونى مواد محترقه به پيشواز سه شنبه آخر سال مى روند.
چند سالى است برگزارى مراسم بوته افروزى، كوزه شكنى، فال گوش نشينى، قاشق زنى، پخت آش بيمار و تقسيم آجيل نذرى كه هر كدام برگرفته از آداب و رسوم مربوط به زدودن غم ها، بيمارى ها و اميدوارى جهت برآورده شدن حاجات و اداى دين است، جاى خود را به ميدان جنگى بى دليل سپرده تا پيرمردها و پيرزن ها، در اين روز برعكس روزگار جوانى خود در گوشه خانه نشستن را به حضور بين جوانان ترجيح دهند. آن ها حق دارند زيرا تجربه هاى شيرين و خاطرات زيبايشان از جنس آتش بازى هاى امروز ما نيست. گويا خاطره هاى سبز آنان از آيين چهارشنبه سورى جاى خود را به خاكستر آتش افروزى ها داده است.
در چند سال اخير رسانه هايى كه در انتقال صحيح فرهنگ اجتماعى نقش مهمى را بر دوش دارند در آخرين روزهاى سال بيشتر گزارشات، اخبار و برنامه هاى توليدى خود را به خطرات مراسم چهارشنبه سورى اختصاص مى دهند، اما هرچه بيشتر از خطر مى گوييم، چشم ها به ديدنش بيشتر عادت مى كند.
وقتى پس از مراسم به آثار برجامانده نگاه مى كنيم، انگار در چند ساعت شهر دچار جنگ ناخواسته اى شده كه كسى توان مقابله با آن را نداشته است.
اما جالب است كه همه از وقوع آن خبرداريم و مى دانيم اين جنگ را برخى همشهريان پرشروشور رقم مى زنند كه جايگزين احياى سنت هاى پيشين را در هرج و مرج، سلب آسايش و صدمه رساندن هاى جانى و مالى مى دانند.
اما واقعا چرا آيينى همچون چهارشنبه سورى از قالب خود دور شده است؟ چرا با تمام تدابير نهادهاى فرهنگى و مديريت شهرى كه سعى در شريك شدن شادى هاى اجتماعى دارند، مردم از آن ها به خوبى استقبال نمى كنند؟
ما مى بينيم هر ساله تحولى جديد جهت برپايى مراسم چهارشنبه سورى و پاسخ به خواسته هاى اقشار مختلف در حال شكل گيرى مى باشد.يك كارشناس مسايل اجتماعى نداشتن فرهنگ شادى عمومى را از دلايل عدم موفقيت نهادهاى فرهنگى و مديريت شهرى در آيين هاى سنتى دانست و چهارشنبه سورى را يكى از گزينه هاى شادى عمومى ناميد و اظهار داشت: اين مراسم ريشه چندين هزار ساله دارد و نمى توانيم آن را از فرهنگ ملى خود جدا كنيم، اما بايد در نظر داشته باشيم هر آيينى طى زمان متناسب با تغييرات اجتماعى رفتارها نيز دچار تغيير مى شود، اما فلسفه اوليه آن همچنان باقى است و تغيير نمى كند.احسان محمدزاده افزود: امروزه اين آيين به دليل هدايت نشدن درست در جامعه و نپرداختن سازمان ها و مراجع متولى، به تظاهرات رفتارى و فيزيكى توام با خشونت تبديل شده است.
وى نمونه ديگرى از معضل نداشتن فرهنگ شادى عمومى در كشور را عكس العمل بعد از بازى در استاديوم ها دانست و افزود: با تمام تدابير حفاظتى و امنيتى و توصيه هاى ايمنى كه قبل از بازى ها انجام مى شود، پس از هر بازى شاهد از بين رفتن اموال دولتى و عمومى، نزاع و درگيرى بين طرفداران تيم ها مى باشيم.
وى مقابله با اين ناهنجارى اجتماعى و اشاعه صحيح فرهنگ شادى عمومى در جامعه را پشتيبانى تمام نهادها و وزارتخانه ها عنوان كرد و افزود: در خصوص نهادينه كردن اين فرهنگ بايد برنامه ريزى طولانى مدت انجام پذيرد تا به مرور زمان شاهد تغييرات رفتارى نسل ها شويم.
وى همچنين نقش وزارت آموزش و پرورش را در آموزش رفتارهاى شهروندى بسيار موثر دانست.محمدزاده كلام گروه هاى مرجع مثل روحانيون، دانشگاهيان و ورزشكاران را نيز بر تغيير رويكرد مردم اثرگذار دانست و افزود: ما بايد در شادى هاى مربوط به مناسبت هاى مذهبى و ملى از ابزارها و تكنيك هاى سالم و در عين حال مورد علاقه مردم استفاده نماييم تا بتوانيم تركيب درستى از مناسبت هاى ملى و مذهبى داشته باشيم.
وى بازشناسى ظرفيت ها و پاسخگويى به بخش صحيح خواست ها با ابزار و وسايل مورد نظر شهروندان را عامل مهمى در جلوگيرى از رفتارهاى بزهكارانه دانست و افزود: نهادهاى دولتى بايد با بسترسازى و جريان سازى صحيح در ارايه طرح هاى اجرايى مناسب جهت رفع نياز اجتماع به شادى جمعى گام بردارند.
هرچند كه تغييرات رفتارى نياز به زمان براى اصلاح دارد، اما عملكرد نهادها و مراكز فرهنگى را در احياى سنت هاى پيشين نبايد از خاطر دور كرد.
به عنوان مثال اجراى مراسم آتش بازى بى خطر در بوستان هاى مختلف و در اختيار قراردادن لوازم بى خطر جهت شادى شهروندان در اين روز از برنامه هاى اجرايى سازمان فرهنگى هنرى در اين زمينه است.
طرح سلام ۸۶ با هدف اجراى برنامه هاى شاد و زيبا براى شهروندان و كاهش خطرات و همچنين ارتباط و تنوع جهشى در فعاليت هاى فرهنگى انجام مى شود.
پيدا نمودن هفت سين از قرآن كريم، طراحى پيام هاى نوروزى به وسيله SMS، نقش آفرينى دعاى تحويل سال، هفت سين شهر اخلاق، غرفه احسان كتاب و برپايى نمايشگاه دستاوردها و محصولات فرهنگى از ديگر برنامه هاى اجرايى اين طرح است.
در خاتمه تاكيد مى شود نداشتن فرهنگ شادى عمومى، عملكرد ضعيف دستگاه هاى دولتى در احياى فرهنگ هاى صحيح باستانى و عدم آگاهى و شناخت از فلسفه آيين چهارشنبه سورى در تغيير شكل و خشونت آميز شدن آن موثر بوده است.معضل بزرگ ديگر در اين زمينه، استفاده نكردن از ظرفيت نسل هاى قديم است؛ نسلى كه ديگر كسى از آن ها سراغى نمى گيرد و نمى پرسند در اين جشن ها، جايشان كجاست؟ آيا آن ها بهترين گزينه براى راهنمايى نسل جوان و آشنا ساختن آن ها با آيين هاى پيشينيان نيستند؟ آيا آن ها تجربه هاى شيرينى ندارند كه بتوان از آن ها استفاده كرد؟/جوان